İZALE-İ ŞUYU (ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ) DAVASI

          İzale-i şüyu veya ortaklığın giderilmesi davası; birden fazla ortaklı bir malın paylaşılamaması halinde söz konusu olur.Ortaklığın giderilmesi veya izale-i şüyu, paydaşların paylı veya elbirliği mülkiyetinde bulunan taşınır veya taşınmaz (gayrimenkul, arsa, tarla vb.) malın, ortaklar arasında birlikte mülkiyet ilişkisinin sona erdirilebilmesi için taşınır veya taşınmaz malın, ortaklar arasında adil bir şekilde paylaşılmasına veya bu mümkün olmadığı takdirde malın satılarak ortaklar arasında payları oranında satış bedelinin dağıtılmasını sağlayan dava türüdür.

Ortak mülkiyet nedir ?

          Örnek vermek gerekirse birden fazla mirasçıya, mirasbırakan kişiden kalan taşınır veya taşınmaz mal, tüm mirasçıların ortak milkiyetinde bulunacaktır. Ortak mülkiyete tabi bir malın mirasçıları bazı durumlarda birlikte hareket etmek mecburiyetindedir.

          Paylı mülkiyet, birden fazla kişinin bir mal varlığı unsuruna belirli oranlarda sahip olduğu durumunu ifade eder. Miras ortaklığı halinde örneğin bir taşınmazın intikalini gerçekleştirecek olan mirasçılar, tüm mirasçıların veya mirasçı vekillerinin onayı mevcut ise tapuda intikalin paylı mülkiyet esasına göre gerçekleştirilmesini talep edebilirler ya da bu yönde bir mahkeme kararı getirmek suretiyle mirasçılardan yalnızca birisi de intikalin paylı mülkiyet esasına göre gerçekleştirilmesini talep edebilir.

          Elbirliği mülkiyeti, belirli paylar olmadan bir mal varlığı unsuru üzerinde ortak mülkiyete sahip olma durumunu ifade eder. Miras hakkını doğuran ölüm olayının gerçekleşmesiyle birlikte mirasbırakanın mirasçıları arasında kurulacak olan ortaklıktır. Bununla birlikte elbirliği mülkiyetinde bulunan bir malın, talep halinde paylı mülkiyete çevrilmesi de mümkündür.

Ortaklığın giderilmesi davasına taşınır veya taşınmaz mal nasıl paylaştırılacaktır?

          Öncelikle paydaşların talebi halinde ortaklığın giderilmesine konu olan malın, satılmadan önce paydaşlar arasında payı oranında dağıtılarak ortaklığın bu şekilde giderilmesi (aynen taksimi) mümkündür. Ancak birtakım taşınmaz veya taşınır malların paylaşılarak ortaklara dağıtılması fiili olarak mümkün olmayabilmektedir. Örneğin tarım arazilerinin paylaşılmasında bölünemez parsel büyüklükleri de dikkate alınır. Bu anlamda tarım arazilerine ilişkin olarak Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ile bu hususa ilişkin idari kararlar, ortaklığın giderilmesi davasına bakan mahkemece dikkate alınır. Bu durumda davaya konu olan malın satılarak ortaklığın giderilmesi gerekecektir.

          Ortaklığın satış suretiyle giderilmesi ise taşınır veya taşınmaz malın icra yoluyla satılarak bedelinin paydaşlar arasında bölüştürülmesidir.

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Zamanaşımı

Ortaklığın giderilmesi davası zamanaşımına tabi olmayıp her zaman açılabilecektir.

Ortaklığın Giderilmesi Davasının Şartları Nelerdir?

          Paylı mülkiyet veya elbirliğiyle mülkiyet halinde ortaklar ve paydaşlar arasında malın kullanılmasına veya tasarruflandırılmasına istinaden anlaşmazlık çıkması durumunda, ortaklığın giderilmesi ihtiyacı doğar. Eğer ortaklık, tarafların tümünün anlaşması yoluyla giderilemiyorsa, yani taraflar ortaklığın giderilmesine yönelik olarak anlaşma sağlayamıyorsa: Bu durumda ortaklığın giderilmesi davası açmak durumunda kalırlar.

          Davaya konu olacak malın satış suretiyle giderilmesine karar verildiği halde taşınmaz ile ilgisi bulunmayan 3. Kişilerin de taşınmazı satın alabileceğini belirtmek gerekir. Eğer satış işleminin yalnızca ortaklar arasında giderilmesi isteniyorsa bu işleme tüm paydaşların rıza göstermesi gerekecektir. Tüm paydaşların rıza göstermesi halinde mahkeme bu yönde karar verecektir.

Ortaklığın Mirasçılar Arasında Giderilmesi

            Türk Medeni Kanunu’nun 642. maddesine göre: “Mirasçılardan her biri, sözleşme veya kanun gereğince ortaklığı sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman mirasın paylaşılmasını isteyebilir. Her mirasçı, terekedeki belirli malların aynen, olanak yoksa satış yoluyla paylaştırılmasına karar verilmesini sulh mahkemesinden isteyebilir. Mirasçılardan birinin istemi üzerine hâkim, terekenin tamamını ve terekedeki malların her birini göz önünde tutarak, olanak varsa taşınmazlardan her birinin tamamının bir mirasçıya verilmesi suretiyle paylaştırmayı yapar. Mirasçılara verilen taşınmazların değerleri arasındaki fark para ödenmesi yoluyla giderilerek miras payları arasında denkleştirme sağlanır. Paylaşmanın derhâl yapılması, paylaşım konusu malın veya terekenin değerini önemli ölçüde azaltacaksa; sulh hâkimi, mirasçılardan birinin istemi üzerine bu malın veya terekenin paylaşılmasının ertelenmesine karar verebilir.”

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Taraflar Kimlerdir?

          Ortaklığın giderilmesi davasının tarafları taşınır veya taşınmaz mal üzerinde ortak mülkiyete sahip olan tüm kişilerdir.

          Ortaklığın giderilmesi davasını, taşınmazın maliklerinden herhangi biri açabilmektedir.

          Ortaklardan veya paydaşlardan birinin ölümü halinde ölenin mirasçıları, ölen kişinin payına da malik olacaklarından dolayı mirasçıların da bu davayı açması mümkündür.

          Ortaklığın giderilmesi davası, taşınmaza malik olan diğer herkese karşı açılacaktır.

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Arabuluculuk Müessesesi

          5 Nisan 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7445 sayılı Kanunun 37. maddesi ile 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nda yapılan değişiklik ile ortaklığın giderilmesi davasında arabuluculuk, dava şartı haline getirilmiştir. Arabuluculuk süreci yürütülmeksizin ortaklığın giderilmesi davası açılması durumunda açılan bu davanın dava şartı yokluğu nedeniyle reddi söz konusu olacaktır.

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Malın Değeri Nasıl Belirlenir?

          Söz konusu dava açıldıktan sonra mahkemece bilirkişi ve keşif prosedürleri tamamlatılacaktır. Bu işlemlerin akabinde taşınmaza bir değer biçilecektir. Ancak ortaklığın giderilmesi davasında açık artırma usulüyle satış kararı verilmesi ve bu kararın kesinleşmesi akabinde dosya satış işlemlerinin gerçekleştirilmesi için satış memurluğuna gönderilir. Satış memurluğu tarafından ayrıca kıymet takdiri sağlanır.

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Dava Masraflarını Kim Öder ?

          Her davada olduğu gibi ortaklığın giderilmesi davasında da harç ve yargılama giderlerinin ödenmesi mecburiyeti bulunmaktadır. Özellikle paydaşların çok fazla olması durumunda tebligat gideri artacaktır. Dava sonucunda mahkemece yargılama giderleri ve vekalet ücretinin taraflara payları oranında paylaştırılmasına karar verilecektir. Ortaklığın giderilmesinde satışına karar verilen taşınmaz paylı mülkiyet hükümlerine tabii ise, satış bedeli ve harç paydaşların tapudaki payları oranında yükletilir. Ancak söz konusu taşınmaz, elbirliği mülkiyeti hükümlerine tabii ise satış bedelinin ve harcın mirasçılık belgesindeki paylar oranında dağıtılmasına hükmedilir.